Վայոց ձորի մարզ, մարզի կարգավիճակ ունեցող վարչատարածքային միավոր Հայաստանի հարավարևելյան վերջույթում։ Զբաղեցնում է պատմական Հայաստանի Սյունյաց նահանգի նույնանուն գավառի հիմնական տարածքը։ Ներկայիս վարչատարածքային միավորը ձևավորվել է Հայկական ԽՍՀ-ի մաս կազմած Եղեգնաձորի և Վայքի (Ազիզբեկովի) շրջանների միավորման հետևանքով՝ 1995 թվականի բարեփոխումների արդյունքում։Վայոց ձորի մարզի վարչական կենտրոնը Եղեգնաձոր համայնքն է (բնակչությունը՝ 7800 մարդ), որը հանդիսանում է նաև մարզի խոշորագույն քաղաքը։ Վարչատարածքային միավորի մյուս քաղաքային բնակավայրերն են Վայքն ու Ջերմուկը։ Վերջինս համարվում է զբոսաշրջային կարևոր նշանակություն ունեցող առողջարանային քաղաք։ Վայոց ձորը Հայաստանի տնտեսապես ամենաթույլ զարգացած մարզերից մեկն է։ Տնտեսության առաջատար ճյուղը գյուղատնտեսությունը, որի ավանդական ուղղություններից մեկն էլ խաղողագործությունն է։ Ինքնին, Վայոց ձորը հանդիսանում է Հայաստանի խաղողագործական չորս շրջաններից մեկը, որը աչքի է ընկնում գինեգործության հազարամյա ավանդույթներով։ «Արենի» տեսակի խաղողից այստեղ պատրաստվում է նույնանուն հանրահայտ գինին։

Արատես, գյուղ Հայաստանի Վայոց ձորի մարզում, Հերմոնից 4 կմ հյուսիս-արևելք, Վարդենիսի լեռների հարավային լանջերին, Այսասի գետի հովտում։

Արատեսի դպրական կենտրոն

Վայոց Ձորի մարզի Արատես վայրում հանդիսավոր միջոցառմամբ տեղի է ունեցել դպրական կենտրոնի բացում, որը Երևանի «Մխիթար Սեբաստացի» կրթահամալիրի նախաձեռնությունն է:Բնության գրկում շուրջտարյա կենտրոնը աշակերտներին և ուսուցիչներին կապահովի ոչ միայն բնության գրկում ճամբարային կացարաններով, այլև սերտ կապ է ստեղծում հազարամյակների պատմամշակութային ժառանգության հետ:

Այնտեղ են 10-13դդ Արատեսի վանքը, 10-րդ դարի ՍԲ Սիոն, 11-րդ դարի ՍԲ Աստվածածին եկեղեցիները, 10-16դդ խաչքարեր և բազմաթիվ այլ պատմական արժեքներ:
Արատեսի նախկին ադրբեջանաբնակ տարածքը 1990 թվականից տրամադրվել է «Մխիթար Սեբաստացի» կրթահամալիրին՝ դպրական կենտրոն կառուցելու նպատակով։

Դպրոցի ուսուցիչներից, սովորողներից կազմված ջոկատների, մասնագիտական խմբերի պարբերաբար այցերի ու մաքրման, վերանորոգման աշխատանքների շնորհիվ այսօր արդեն Արատեսն իր տարածքով ավելի բարեկարգ է ու կեցության համար պիտանի, վերանորոգվում ու վերակառուցվում են գյուղի տներն ու վերածվում ճամբարի։Դպրոց բնության գրկում նախագծի կենտրոնում նաև Արատեսի վանքի վերականգնման նախագիծն է։ Վանքի նախնական տեսքը վերարտադրելու նպատակով Արատեսում 90-ական թվականներին ուսումնասիրություններ են անցկացրել ճարտարապետներ Սամվել Այվազյանը, Ամիրան Բադիշյանը, Մանուշակ Տիտանյանը:

Արատեսում արդեն գործում է նաև վրանային ճամբար՝ ուսումնամարզական ու տարատեսակ հավաքներ ընդունելու համար։

Կլինի արվեստանոց փորձառու և սկսնակ ճարտարապետների համար։

В окресностях города Сисиан, находится одна из достопримечательностей Армении, Зорац Карер, которая известна также под названием Караундж. С эпохи бронзового века в этой местности, последовательно один за другим расположены камни, многие из которих имеют отверстия. Предполагается, что в тот период это место служило обсерваторией.  223 камня, каждый весом около 10 тонн, расположенные вертикально, – этот загадочный памятник древности на территории Армении и сейчас вызывает множество споров насчет своего происхождения. Самая популярная теория гласит, что это древняя обсерватория. Еще более древняя, чем английский Стоунхэндж. Одни историки приписывают ей возраст 5 тысяч лет, другие – 7 тысяч. Ученые пришли к выводу, что Карахундж использовался также как храм бога Солнца, которому поклонялись древние армяне, и как университет. Под одним из камней были найдены украшения и мечи. Это натолкнуло на мысль, что Караундж – это кладбище для воинов.

Зорац Карер, Зоракарер (Могучие Камни), Гошун Дан – так еще называют Караундж – расположен в двух сотнях километров от столицы Армении, возле города Сисиан на высоте более полутора тысяч километров. Весь комплекс занимает площадь примерно 14 футбольных полей. На многих камнях имеется сквозное отверстие в верхней части – через эти отверстия древние ученые наблюдали небесные светила. Камни расположены по кругу. Вблизи комплекса находятся остатки древних жилищ и другие исторические артефакты.

Արդեն մեզ մոտ սկսվել է ամառային ճամբարը։

Առաջին օրը մենք խաղացինք լեգոներով տարբեր շինություններ պատրաստեցինք։

Երկրորդ օրը մենք մեր խաղացինք զարգացնող խաղեր,հաց կերանք և գնացինք լողի: Այնտեղ մենք շատ լողացինք։

Երրորդ օրվա սկզբում մենք գնացինք լողի,վերադարձանք  դասարան և շարունակեցինք մեր ճամբարային օրը  խաղեր խաղալով։

Այս երեք օրերը ինձ շատ դուր եկան։